मधेस प्रदेश : हुण्डीको अवैध कारोबारको सञ्जाल ,स्रोत नखुलेको नगद २८ लाख रुपैयाँसहित ३ जना पक्राउ

गामघर डेस्क

जनकपुरधाम । मधेस प्रदेशको पर्सा प्रहरीले स्रोत नखुलेको नगद २८ लाख २७ हजार रुपैयाँसहित छुट्टाछुट्टै स्थानबाट ३ जनालाई पक्राउ गरेको छ। पक्राउ पर्नेमा पकाहामैनपुर–२ का २६ वर्षीय अनिल कुमार वर्णवाल, वीरगंज–३ आदर्शटोलका २३ वर्षीय बिनितकुमार श्रीवास्तव र बारा परवानीपुर–४ का ४४ वर्षीय दीपककुमार सोनार छन्।
जिल्ला प्रहरी कार्यालय पर्साबाट खटिएको टोलीले अनिल कुमारलाई वीरगंज–१० मकालु चोकबाट ९ लाख ४७ हजार रूपैयाँ, बिनित कुमारलाई सोही वीरगंज–८ कृषि विकास बैंक लिंकरोडबाट १५ लाख ८१ हजार रूपैयाँ र दीपक कुमारलाई वीरगंज–१६ रजतजयन्ती चोकबाट ३ लाख रूपैयाँसहित पक्राउ गरेको हो। मंगलबार पक्राउ परेका उनीहरुले बरामद रकमको विश्वसनीय स्रोत खुलाउन सकेनन्। त्यसैले उक्त पैसा हुन्डीको रहेको शंका प्रहरीले गरेको छ।
वीरगञ्ज नेपालको प्रमुख व्यापारिक नाका हो, जुन भारतसँगको खुला सिमानामा अवस्थित छ। ऐतिहासिक, भौगोलिक र आर्थिक कारणले गर्दा वीरगञ्ज मुलुकको व्यापारिक केन्द्रको रूपमा परिचित रहँदै आएको छ। तर पछिल्लो समय यो क्षेत्र हुण्डी नेटवर्कको सञ्जालमा परेको एक संवेदनशील क्षेत्रका रूपमा चिनिँदै गएको छ। वीरगञ्ज, नेपाल–भारत सीमावर्ती क्षेत्र भएकाले आर्थिक क्रियाकलापहरूका लागि निकै महत्त्वपूर्ण केन्द्र मानिन्छ। तर, पछिल्ला केही वर्षहरूमा यहाँ हुण्डी कारोबार उल्लेखनीय रूपमा बढ्दो क्रममा रहेको देखिन्छ। यो अवैध वित्तीय कारोबार प्रणालीले नेपालको औपचारिक वित्तीय प्रणालीमा प्रत्यक्ष असर पारिरहेको छ।
हुण्डीमार्फत विदेशी मुद्राको गैरकानुनी कारोबार हुने भएकाले यसले वैदेशिक मुद्राको सञ्चितिमा समेत क्षति पुर्याउने गर्दछ। साथै, यो प्रणाली प्रयोग गर्नेहरू कर प्रणालीबाट बच्ने हुँदा राष्ट्रको राजस्व संकलनमा गिरावट आउन सक्छ। सुरक्षाको दृष्टिले पनि हुण्डी नेटवर्क गैरकानुनी क्रियाकलाप, जस्तै मानव तस्करी, लागूऔषध कारोबार तथा आतंकवाद वित्तपोषण जस्ता गतिविधिसँग पनि गाँसिन सक्ने खतरा रहन्छ।
यसबाहेक, यस नेटवर्कले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको विश्वासनीयता घटाउँछ र औपचारिक प्रणालीबाट पैसा पठाउने वा प्राप्त गर्ने व्यक्तिहरूलाई समेत असर पुर्याउँछ। यस्तो अवस्थामा सरकार, सुरक्षा निकाय तथा वित्तीय नियामक संस्थाहरूको सहकार्यमा विशेष निगरानी तथा कारबाहीको आवश्यकता रहेको देखिन्छ।
सारांशमा भन्नुपर्दा, वीरगञ्जमा फैलिँदो हुण्डी नेटवर्कले नेपालको आर्थिक, सामाजिक तथा सुरक्षा पक्षमा गम्भीर चुनौती खडा गरिरहेको छ। यस समस्यालाई दीर्घकालीन रूपमा समाधान गर्न सशक्त नीति, जनचेतना अभिवृद्धि र प्रविधिको भरपूर उपयोग अपरिहार्य बन्न गएको छ।
हुण्डी एक अनौपचारिक तथा गैरकानुनी वित्तीय लेनदेन प्रणाली हो, जसमा व्यक्तिहरू बैंक प्रणालीबाहिर पैसा पठाउने वा लिने कार्य गर्दछन्। यो पद्धति नेपालमा विशेषगरी विदेशबाट रेमिट्यान्स प्राप्त गर्नका लागि प्रयोग हुँदै आएको छ, तर यसले आर्थिक तथा सुरक्षात्मक दृष्टिले गम्भीर असर पारिरहेको छ।
वीरगञ्जमा हुण्डी सञ्जाल फैलिनुका कारणहरूमा भारतसँगको खुला सीमा भएकाले मानिस र मालसामानको सहज आवागमनले हुण्डी कारोबार सहज बनाएको छ। सीमा क्षेत्रमा बसोबास गर्ने केही समुदाय बैंकिङ प्रणालीमा पहुँच नपाएका कारण हुण्डी नै प्रमुख विकल्प बन्न पुगेको छ।बैंक प्रक्रियाभन्दा हुण्डी सेवा छिटो हुने भएकाले जनताले त्यसलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन्।व्यावसायिक घरानाहरू कर तिर्नु नपरोस् भन्ने मनसायले पनि हुण्डी सेवा प्रयोग गर्छन्।
हुण्डी सञ्जालका प्रभावहरूमा वैदेशिक मुद्राको निकासी घट्ने रेमिट्यान्सको औपचारिक तथ्यांक विकृत हुने, वित्तीय प्रणालीमाथि विश्वास कम हुने र सरकारको राजस्वमा ह्रास , अपराध तथा गैरकानुनी गतिविधिहरूलाई बढावा , मानव तस्करी , बैंक प्रणालीप्रति जनताको भरोसा घट्ने र लागूऔषध कारोबारमा सहजीकरण छन्।
वीरगञ्जमा फैलिँदो हुण्डी नेटवर्क नेपालको आर्थिक स्थायित्व, वैदेशिक मुद्रा भण्डार, तथा राष्ट्रिय सुरक्षामा गम्भीर खतरा बन्दै गएको छ। यस चुनौतीलाई केवल सुरक्षात्मक दृष्टिले मात्र होइन, समग्र आर्थिक सुधार, जनसचेतना, र सशक्त संस्थागत संयन्त्रमार्फत समाधान गर्नुपर्ने देखिन्छ। यदि सरकार, नागरिक समाज, निजी क्षेत्र र अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारबीच प्रभावकारी सहकार्य हुन सकेमा मात्र यो समस्या दीर्घकालीन रूपमा समाधान गर्न सकिनेछ।

प्रकाशित मिति: २०२५-०७-०७ , समय : १२:२१:०६ , 8 hours अगाडि